Kitaplarım - Mitolojik ve tarihi gerçeklerin isiginda Newroz


Sözlük

Bu sözlüğü hazırlamayı, kitabı daha kolay okumanız için düşündüm.

Ahura Mazda   Zarathuştra Dini'nde ve İrano-Aryanlar'da tanrı. Zarathuştra'da o tektir. Sadece iyidir. Herşeyi bilir. Herşeye gücü yeter (omnipotent). Düşmanı ise tümüyle Kötü güçlerdir.
Aji Dahâka Sokucu yılan. Avesta'da Kötü'nün tohumundan gelen üç başlı zalim. Menkibesel bir tiran. Sonradan Zohak, Dahak, Zuhak, Ajdaha. Bir Asur Tanrısı olması kuvvetle muhtemeldir.
Akamenidler Pers İmparatorluğu'nun kaderini elinde tutan bir sülale (takriben M.Ö. 550-330)
Ameşa Spenta(lar) Lekesiz Ölümsüzler. Ahura Mazda'nın altı yardımcısına verilen toplu ad.
Ameretat Ölümsüzlük. Ahura Mazda'nın altı yardımcısından biri.
Anahita, Nahit Anahita Ardvi Sura, Aryanları güçlü eski tanrısı Anaitis'tir. Göksel ilahi suların yere taşınmasının ve bereketin temsilcisidir. Zerdüştilerde bir yazata'dır.
Anarg roaca Sonsuz ışık. Tanrının da varlığını aldığı ebedi ve ezeli bir ışıktır. Gözle görünmeyecek kadar parlaktır.
Angra Mainyu, Ahriman Evren'in yaradılışından önce de varolduğuna inanılan iki ana güçten kötü olanı. Bu güce inananlar veya bu gücün takipçileri; zulme, yalana, işkence etmeye, tabiatı tahribe açıktırlar. Hiç bir moral değer tanımazlar. Ortadoğu kaynaklı dinlerde bu gücün karşılığı olarak 'iblis' veya 'iblisi güçler'den bahsedilir.
Apam Napat Bulutların içindeki şimşek veya ateş. Yağmur yağdırdığına inanılan mitolojik figür.
Armaiti, Spenta Armaiti Dindarlık. Ahura Mazda'nın altı yardımcısından biri. Armaiti ayrıca Aryanlar'ın en eski tanrılarından biridir. 'Yer Ana' olarak da bilinir. Bundan dolayı yeryüzü ile ilgili her değişˆmden sorumlu bilinir.
Aşa Vahişta Dürüstlük. Doğruluk. Ahura Mazda'nın altı yardımcısından biri, en önemlisi. Aşa'ya verilen Vahişta sıfatı, daha sonraki Kürtçe'ye 'Behişt=Cennet' olarak geçmiştir.
Athar, Ataş, Ataxş Ateş, od. Ahura Mazda'nın oğlu olarak kabul edilen bir  yazata (melek).
Athrauvan, Athravan Avesta'da rahiplere verilen ad. Ateş rahipleri de deniliyor.
Avesta Zarathuşra'ya indiği farz edilen kutsal kitap
'(Gathik) Avesta'nın orijinali. Zarathuştra'nın kendisi tarafından şekil verileni. Bu kitap, çeşitli istilalar sonucu kaybolmuş, ancak bugün elimizde 17 Bölümü kalmıştır. Dili oldukça eskidir ve şiir şeklinde yazılmıştır.
'(Genç) Orijinal Avesta'nın kaybolan kısımlarını telafi etmek için hazırlanan ve içine Aryan Mitolojisi'nin diğer unsurları da sokuşturulan sonradan hazırlanmış olan dini kitap. Genç Avesta'nın Med Rahipleri, Magular, tarafından yazıldığına dair itiraz götürmez deliller vardır. Bu bakımdan Genç Avesta, bu yönüyle Med Mitolojisi'ni anlamak açısından paha biçilemez bilgiler içerir.
Ayathrima Gahambarların dördüncüsü. Bitkilerin yaradılışı bu günlere rastlar.
Azhi, Azhiş, Aji Yılan, Bir ejder
'Dahâkem, Dahâka Sokucu Yılan (bkz; Aji Dahâka)
Bundahişn Zerdüşti bir din adamı tarafından M.S. IX. Yüzyıl'da oluşturulmuş bir dini eser. Yaradışı ele alır. Pehlevicedir.
Daxma Zerdüştiler'in ölülerini içine bıraktıkları kuleşeklinde inşa edilmiş bir mevkidir. üstü açıktır. Buraya 'sükunet kulesi' de deniliyor.
Deana, Din Din, ego, içsel ben, vicdan.
Denkard Zerdüşti bir din adamı tarafından M.S. IX. Yüzyıl'da yazılmış olan en önemli dini eser. Bu eserin kayıp Avesta bölümlerini içerdiği kuvvetle öne sürülüyor. Pehlevicedir.
Deava, Div, Dev Kötü güçler, kötü tanrılar, yabancı tanrılar.
Drug, Druj Cisimleştirilmiş Kötü, Yalan iblisi, Yalan (Derew).
Equinox Gece ile gündüzün eşit hale gelmesi.
Fravaşi, Fravahr, Farohar Koruyucu ruh, Cedlerin ruhu. M.Ö. 673'te Med kralının taç giyme adı Froartes'ti, ki bu ad buradan geliyor.

 

Gahambar Zerdüştiler'de altı büyük mevsimsel festival.
Gatha Zarathuştra'nın kendisinin terennüm ettiği Avesta parçaları. Avesta'nın bozulmadan kalan bölümleri.
Gayo Maretan Yaratıldığına inanılan ilk insansı yaratık. 'Ölümlü hayat'.
Hamaspathmaedya Kelime anlamı belli değil. Zerdüştiler'in altı Gahambar'ından sonuncusu ve en uzunu. Bütün ruhlar bayramı veya ruhun yaradılışı bayramı.
Haoma, Homa, Hauma Tıbbi ve manevi özellikleri olduğu kabul edilen bir bitkinin adı. Hayatın bu bitki vasıtasıyla yeryüzüne taşındığı kabul edilir. Bir de bu bitkiye hükmeden bir Yazata'nın (siz melek anlayın) bulunduğu varsayılır. Homa ayrıca en eski Aryan tanrılarından biridir.
Haurvatat Sağlıklılık. Ahura Mazda'nın altı yardımcısından biri.
Kava, Kavi, Kay, Key, Kawa Gathik ve Genç Avesta'da adı geçen ve küçük bir topluluğa hükmeden prensler. Bazıları kötü birer tiran, bazıları ise (Mesela Zatarhuştra'nın koruyucusu Kavi Viştaspa) iyi. Bunlar Medya'da bulunurlardı. Newroz Menkibesi'nde bir demirci.
Khşathra, Xşathra Arzu edilen egemenlik. Dindarlık. Dinin egemenliği. İyi ilahların egemeniği. Ahura Mazda'nın altı yardımcısından biri. Med kralı Xşathrita'nın adı buradan geliyor.
Kozmogony (cosmogony) Evrenin yaradılışı teorisi. Burada kastedilen, Newroz'un kaynaklandığı mitolojide evrenin yaradılışıdır.
Kamara Kemer. Zerdüştiler kemeri belli bir yaştan sonra ömür boyu bağlamak zorundadırlar. Kemer, evrendeki Zodiak takım yıldızının insan vücudundaki eşi olarak kabul edilir. Kötü'yü vücuda hapseder.
Maidhyo-şema Yaz ortası bayramı. Gahambarlar'ın ikincisi.
Maidhyo-yairya Kış veya yıl ortası bayramı. Gahambarlar'ın beşincisi.
Maidhyo-Zaremya Bahar ortası bayramı. Gahambarlar'ın birincisi.
Magu, Magus, Mecus Medya'da rahiplerlik görevi üstlenen kişilere verilen ad veya Herodot'un deyimiyle rahipler aşireti. Genç Avesta bunların eseridir.
Maşye-Maşyane Genç Avesta'da yaratıldığı bildirilen ilk erkek ve kadın.
Mithra Yeryüzünde ismi bilinen en eski tanrıdır. Hindular hala ona taparlar. Genç Avesta'da bu tanrı 'melek' mertebesindedir. Mithra, antlaşma anlamına gelir ve bir Yazata olarak antlaşmaları kollar. Güneş'e hükmeden O'dur.
Mithra Koana Mihrican da denilen önemli bir bayram. Mithra'ya adanmıştır. Güz aylarında, gece ve gündüzün eşitleştiği gün bu bayram kutlanır.
Nasu, Nasa Ölü materyal, çürüme iblisi, kirletme.
Patişahya Hasat mevsimi bayramı. Gahambarlar'ın üçüncüsü'dür. Yerin yaradılışı bu günlere rastlar.
Spenta Mainyu Bütün iyilerin kaynağını aldığı ve Kötü'nün, Angra Mainyu'nun, mutlak rakibi olarak kabul edilen İyi Ruh.
Spityura Yima'nın (Cemşid'in), Kötü ile birleşerek kendisini öldüren kardeşi.
Threataona Firdowsi'de Ferdfidun  olarak geçen bir kava. Threataona Aji Dahaka'yı Aryan tahtından uzaklaştıran Avestik figürdür. Newroz Menkibesi'nde ise Kawa'nın tahta oturttuğu kraldır.
Tiştriya, Tir Yağmurların yağdırılması ve suların ülkeler arasındabölüştürülmesi ile ilgili bir yazata (melek). Sirius Yıldızı bu yazatayı temsil eder. Eski Aryan Tanrısı.
Viştaspa Avesta'da Kawa Viştaspa olarak geçer. Zerdüşt'e ilk iman eden kraldır. Zerdüşt Dini'nin yayılmasında belirleyici rol oynamıştır.
Vohu Manah İyi Düşünce. Ahura Mazda'nın en önemli yardımcılarından biri. Zarathuştra Dini'nin üç önemli direklerinden biri; İyi Düşünce'dir.
Yasna Tapınma, kurban verme, dua. Avesta'nın 72 bölüm'den oluşan birinci kısmı (cildi).
Yaşt Avesta'nın dua etme ile ilgili bölümü. Bu bölüm mitoloji açısından çok önemli bir bölümdür. Bölümde. eski Aryan Tanrıları'nın en önemli bir bölümünü bulabilirsiniz.
Yima Firdowsi'de Cemşid adını alan Avestik figür. Mitolojide ilk  Aryan Kralı, ölümsüzlüğü bulan ilk insan, refahın yaratıcısı. Newroz menkibesinde tahtını Dahak'a kaptıran kraldır.
Zarathuştra, Zoroaster, Zoroastre Zarath ve uştra kelimelerinden birleşik olarak meydana gelen bu isim, 'sarı devenin sahibi' anlamına gelir ve Doğu Aryanlar'ın en önemli peygamberlerinden biridir. Batılı araştırmacılar, araştırmalarında asıl kendisinden bahsederken, orijinal ismini, yani 'Zarathuştra'yı kullanırlar. Grekler ona Zoroaster, Romalılar oan Zoroastre diyorlardı. Fakat Genç Avesta'daki ona mal edilen fikirlere değinirken, Grekler'in kullandığı ona atfedilen ismi, 'Zoroaster'i kullanırlar ki değinilen fikrin orijinal olup olmadığı okuyanlar tarafından anlaşılsın. Ben ise orijinal ve sonradan ona mal edilen fikirleri ayırt etmek için şu yolu seçtim: Orijinal fikirler için 'Zarathuştra',  sonradan bu peygambere mal edilen fikirler için ise; 'Zerdüşt' ismini kullanmayı uygun buldum.
Zat Sparam 9.Yuzyıl'da yaşamış olan bir Zerdüşti din adamı. Zerdüşt'ün hayatını ve mucizelerini konu alan seçme eserleri ile tanınır.