Kitaplarım - Zarathutra- Gathalar
IV. bölüm
iki dildeki diğer bazı benzer kelimeler
Bu bölümde Antik Çağ Kürtçesi olarak kabul ettiğim Avesta'nın yazıldığı dille, modern Kürtçe'den aldığım bazı kelimelerin anlamlarını mukayese etmek suretiyle iki dilin aynılığını daha net bir şekilde göstermeye çalışacağım. böylece başından beri yaptığım çalışmanın içini doldurmuş olacağım umudunu taşıyorum. Bu kısa sözlüğü incelerken önem vereceğiniz şey, kelimelerin kökleridir. Mesela; Avesta dilindeki axşena kelimesini alalım. Burada kök; √şendir. Bu ise Kurmancideki şin ile aynıdır. Eğer motamot bir benzerlik arıyorsanız, yanılıyorsunuz. Çünkü zaman harflerin karekteri dahil pekçok şeyi alıp götürmüştür. Bu arada bir hatırlatma: Seçtiğim kelimeleri harf sırasına göre vermeme rağmen, bu kaideye tam riayet edemeyebilirim.
Not: K=Kurmanci, Z=Zazaki, S=Sorani, H=Hewramani, D=Diğer Kürt lehçelerini ifade eder.
Avesta |
Kürtçe |
Türkçe |
adhât | êdî | bunun üzerine |
aêm | eme(S) | bu |
aêtadha | ityad (Z) | burada |
aêiti | hatin (K) | geliş |
ah√mât | ma | biz(i) |
ahşın | hışın bûn(K) | gelişmek
gelişmek,yeşermek (bitki için) |
ajen | ajıyan(kırın)
(bazı Kurmanci ağızlarında) |
öldürmek |
aspa | hesp,hasp,astor
(K,S,Z) |
at |
athar | adır,agır(Z,K,S) | od (ateş) |
aşta | heşt(Z,K,S) | sekiz |
asru | hesr,hêsır(Z,K) | gözyaşı |
anguşta | angust,engışt(S,Z) | parmak |
azda | zanin(K,S) | bilgi |
apas | aşkera,vazji
(K,S,Z,D) |
açık |
asman | asman,asmin,
ezman(S,Z,K) |
gökyüzü |
axşena | (ha)şin,aşıl(S,K,Z) | yeşil |
ap | aw,av,awk(S;K,Z) | su |
apaş | paş-,paşda(S,K) | arka üstü |
areşa | vırc,hırç(K,S)
Heş (Z) |
ayı |
ada | êdi(K,S) | "daha sonra" |
adairi | jêr(K) | alt (aşağı) |
afrina | nafrim(D) | hayır dua |
asaya | bê sêber,bê si(S,K) | gölgesiz |
ahmi | eme(S) | ben |
aire | aryan(K,S,Z,L,G,H) | aryan |
aiş | aşti(K,S) | barış |
aji dahaka | erderha(K,S,Z) | ejderha(özel isim) |
azem | ez(K,Z) | ben |
azem-cit | ez ji(K) | ben de |
ahya | evya(K) | bundan |
avat | ava(D) | şu |
avatha | avata,avaya(S,K) | şu(nlar) |
anya | une,ya dın(E,K) | diğeri |
apema | (eyag)pêd ma(Z) a pey ma(K) | sonuncu,sonda kalan |
asta | êsik,este,hesti
(S,Z,K) |
kemik |
aşahe,rta | raştiyê(Z) | doğruluk(a) |
awra | hewr,awr,hor
(S,K,Z) |
bulut |
ayare | yerê(Z), êware(S) | akşam (veya Avesta'da olduğu gibi; gün) |
arejah | erciya(yış)(Z) | değer(lilik) |
abaom | bûm(K,S) | oldum |
baud (baoidhi) | bwê (Z) | koku, parfüm |
baxta | bext(K,Z,S) | kader |
bavaiti | buyın,
biyeyış
(K,Z) |
vuku bulmak |
brvat | bıro,buru,bıri
(S,K,Z) |
kaş |
buna, bunoi | bın,bıngeh(S,Z,K) | temel |
bratar | brader,bra(K,Z,S) | kardeş |
bumi | bûmi(Z,S) | yer |
buza | bız,bızın(Z,K,S) | keçi |
bereza | barz,berz(S,Z) | yüksek |
berezant | berzi,berzê(S,Z) | yükseklik |
badaka | bende(K,S) | hizmetkar |
bagha-stana | baxıstan(K,Z) | tanrının mekanı |
baxşaiti | baxşin(K,Z,S) | bağışlama, bölme |
baeşaza | pızişk(S) | hekim |
baxdra | bar,par(K,Z) | pay |
bandami | mı
bend (kerd)(Z)
mın badım kır(S) bandım(D) |
bağladım |
bandem | bend(K,Z) | bağ(layacak şey) ip |
bazauş-bandem | pazubend,pozbend
(K,Z,S) |
pazubent |
bazauş | pazu(K,Z,S) | kol |
bareziş | balışna,balgi(Z,K) | yastık |
bara | bar(K,Z,S) | yük |
bazem | beş,par,bar(S,K,Z) | pay |
bum | yer | |
bum-lêrz(Z) | yer sarsıntısı | |
vbû | bû,bı(K,Z) | ol-mak,-leş-mek |
cathwaro | cıhar,çıher,çuvar
(S,K,Z) |
dört |
caşman | çeşm,çım,
çav
(H,Z,K) |
göz |
cithra | cara(D) | Görünmek
parlaklık, parıldamak |
carak | çare(K,S) | çare |
cışcıy | cêçiy(Z) | birşey |
cop | ço,çwe(K,Z) | sopa |
cvant | çend(Z,K,S) | kaç? |
careman | çerme,çerm(Z,K,S) | deri |
cyahat | çava(S,K) | nasıl |
cirya | jir(K,S) | cesaret |
cinvat | ciyed vet | biribirinden ayırdı (ayırmak) |
cinvat pereto | sırat köprüsü | |
cathru-gauşa | çar-goşe(K,S,Z) | dört köşe |
coret | kerd,kırd(S,Z)
çêkır(K) |
yaptı |
çaxra | çerx(Z,K,S) | çark |
çıt,cati | çıta,çı(Z,K,S) | ne |
çı,cına | çı,çınê(K,S,Z) | ne |
çı-gauna | çı
çore,çı qeyde
(S,Z) |
ne tür |
-da | da(yın),da(yış)
(K,Z,S) |
vermek |
dade | dı da,da(K,Z,S) | verdi |
dademahi | dami,me da(S,K) | biz verdik |
darega | derg,dırêj(Z,K,S) | uzun |
darz | derz, derz kerdış(Z) | sağlam hale getirmek |
dasa | deh,des
(Z,S,K,H,D) |
on |
dva | duwê,dı,dıdu,do
(Z,K,S) |
iki |
Duma | dıme,duv(Z,K) | kuyruk |
dura,durat | dûr,dwiry(K,Z,S) | uzak |
Daeva | diyeb,dêv(K,S,K) | kocaman,şeytan |
Daeman | dem(K) | kısa bakış |
Daeman | dem(K,S) | yüz, çehre |
Draoga | derew(K.S) | yalan |
daga | dax,daq(S,Z,K) | özel bir usulle işaretlemek |
drajah | drêji(K,S) | uzunluk |
dru | koş | |
bırro(S) | yürü(çabuk) | |
data | dad(K) | kanun,hukuk |
dantan | dıdan,dındon
(K,S,Z) |
diş |
dadaiti,dathaiti | dayin,da(yış)
(K,Z,S) |
vermek |
dana | dan,dendık(K,S,Z) | tane,hububat |
dereza | derznayış(Z) | dikmek(biribirne yapıştırmak) |
drûta | ---- | koşmak |
---- | bırro(S) | yürü |
derrwa(S) | yürüyor | |
dujah | duje(K,S) | cehennem |
dvar | deri, bar,ber(K,Z,S,H) | kapı |
dujd | dızd,dız(Z,K,S) | hırsız |
ereş | rast,raşt(K,S;Z) | doğru |
fşarema | şerm(K,Z) | utanmak |
fşu-pana | şone,şıvan(Z,K,S) | ço-ban |
frateresaiti | tırs,tırsin,tersayış
(K,S,Z) |
korkmak |
gantuma | genim (K) | buğday |
gawşa,guş | goş,gûh,gweş | kulak |
gaoşa | (H,S,K,Z) | |
guşodum | gweşda,eşnavıt
güwedan(S) |
duydu, duymak, kulak vermek |
guşahva | gweş
bıd (Z)
güwe bıgre(Z,S) |
kulak ver |
gutha | gû,gi(K,Z,S) | dışkı(insan) |
gerepta | gırti,Girote(K,Z,S) | yakalanmış |
gerezı | gerre
kerdış(Z)
gıli kırın, gıley kırdın(K,S) |
şikâyet etmek |
goşah | gweşe,goşe(Z,S,K) | köşe |
garema | germ(Z,K,S) | sıcak |
gau | ga(K,S,Z) | öküz |
gairiş | gır,gırt(K,S) | küçük dağ |
ghulghul | galgal(Z.K,S) | gevezelik etmek |
garah | garu,kırrık,qorg
(K,Z,S) |
boğaz |
vgarw | gırt,gırot(K,S,Z) | almak,kapmak |
gayehe | goniyê(Z) | canlılık(a) |
gena,jena | jın,cıni(K,S,Z) | kadın |
guşata | duyuru | |
goş(H) | kulak | |
hancamana | cıvandın(K) | toplantı |
haperesi | hors (Z) | ardıç |
harem | her,ker(Z,K,S) | eşek |
hazahra | hezar,hınzar(K,S,Z) | bin |
hızva | zıman(K,S,Z) | dil |
haca | jı,lı(K,S) | -den |
hamo | hem(K) | aynı |
haoma | homa(Z) | bir aryan tanrısı |
hama | hemu(K,S) | hepsi |
hapta | heft,hot,hewt
(K,Z,S) |
yedi |
havharem | xuşk,xuh(K,S) | kız kardeş |
hazo | hêz(S) | kuvvet |
hşapohva | şevda(K) | geceleyin |
hşmaka | şıma(Z) | sizin |
huşka | hışk,wışk(K,Z,S) | kuru |
hû | xü,xwez(D,Z) | domuz |
haurva | her (tışt,çi)(K,S,Z) | hepsi |
hşnûtem | xoşi,xweşi,xoşnût
(S,K) |
hoşnut olmak |
hvafnem | xewn(K,S) | uyku |
hvar | bıxwe,bıxo(K,S) | ye |
xwarın(K) | yemek | |
hvo | xo,xwe,xwı
(S,K,Z) |
kendisi |
ida | ica(r)(K) | bu kez, bu anda |
itha | itya(d) (Z) | burada |
irinahti | romıtış(Z) | sürmek |
jaini,caini | jın,cıni(K,S,Z) | kadın |
jainti | janin(D) | öldürülmek |
jenam | jan,jon(K,S,Z) | bela(hastalık anlamında) |
jvaiti | jin,cuya(yış)
(S,K,Z) |
yaşam(ak) |
jvanto | jiyan(K,S) | yaşam |
jafra | jur,jor,cuwar
(S,K,Z) |
yukarı |
jya | jê,jih(S,D) | yay ipi |
jvant | jin(K) | yaşam |
kada | kê,kengê(Z,K) | ne zaman |
-kareş | kaşkerdış(Z) | çekmek |
kışandın(K) | ||
kas te | kiye(K) | o kimdir |
kuşaiti | kıştış,kujin(K,Z) | öldürmek |
kasu | kwese(Z) | cüce |
kşira | şir(K,S) | süt |
ku | kuwa,ka,ça(S,K,Z) | nerede |
kerenaoiti | kırdın,kerdış,kırın(S,Z,K) | yapmak |
kafa | kef,kew(K,Z) | köpük |
ka | kê,go,ki,kom (S,D,K,Z) | kim |
kata | kiye(Z) | ev |
kereta | kardy(Z) | bıçak |
kaik | kek,kêç(Z,K,S) | pire |
kerema | kırm,karm,kurm(S,Z,K) | Solucan |
kahe | kija(K) | Hangisi |
kaofa,kafem | kef(Z) | Tepe |
kavaya,kavi | kava(K,D,S,Z) | bir tür prens |
kamna | kemver,kêmber(Z,K) | Ensiz |
karena | kerr,karr(Z,K,S) | Sağır |
karşayen | rakışan,kışandın, kaşkerdış(S,K,Z) | çekiş |
karana | kendar,kendal(Z,K) | sınır(layan) |
kataro | kamyo,kamyan, kija(Z,S,K) | hangisi |
kasee | kes(Z,K,S,D) | herhangi biri |
koi | ki,kom,kêyan(Z,K,S) | kim |
kua,kva | kengê,kê(K,Z,S) | ne zaman |
kuda | kuda(K) | nereye |
mareta | merdım,mêr (Z,K,S) | dam |
madhu | mot | ?bir tür zehir |
maire | (ber) mırınê | ölümcül |
mızda | mızd(D), mıza(S), mızgin(K,S), mijdon'(Z) | mükâfat,müjde |
merega | mırişk(K) | kuş (Tavuk) |
maoiri | mori,mêrm(K,S) | karınca |
matikan | mayın,mehin (Z,S,K) | kısrak |
maega | mıj,temu mıj (K,Z,S) | sis bulutu |
matar | may,mader(Z,K) | ana |
madhu | mey(S,K,Z) | şarap |
maidhyana | miyon(Z) | (bir şeyin) orta(sı) |
mâo | meh (K) | ay |
mounha | meh(K) | ay |
mazaentem | mezın(K,S) | büyük |
mereta | mırdu,merde(S,Z) | ölü |
maraka,mahrko | merg,mırdın(Z,S) | ölüm |
maezenti | miz kırın, miz kerdış,miztın(K,Z,S) | işemek |
maesman | miz(Z,K,S) | idrar |
mah,manghem | meh,mang(K,S) | ay |
maxşi | melşe,miş,mêş (Z,K,S) | sivri sinek |
mazga | mezg,mêşk(Z,S) | beyin,ilik |
merethyu | merdış,mırın(Z,K) | ölüm anı |
mataro | may,mater(Z,D) | ana |
mam | (bıde) mı(K,Z) (bıde) mın(S) | bana (ver) |
maze | mezın(K) | büyük |
mijdem | mijdon,mızgin (Z,S,K,D) | mükâfat, müjde |
moi | miry(Z) | bana |
mravat | o söyledi | |
mıra vat(Z) | bana söyledi | |
naxa | neynuk, nengu(S,K,Z) | tırnak |
naman | naw,nav,nome (S,K,Z) | ad |
nı+√dub | nı+mıtış(Z) | saklamak |
nava | nüye,newe,nû(S,Z,K) | yeni |
nairya,neraş | nêr,nêre,nêrti(K,S,Z) | erkek,erkeklik |
nafah |
nav,navık(D,S,K) | göbek |
nemah | nımêj,nımaj(K,Z) nüvêj,nemaz(S,H) |
namaz |
naema | nime, niwe, nivi (Z,S,K) | yarım |
navani | neh, no (K,Z,S) | dokuz |
navaiti | naway, newed(Z,S) | doksan |
nazda | nızdi,nızik(Z,K,S) | yakın |
nmana | mal (K, S) | ev (aile anlamında) |
noit | na, niye (K, S, Z) | hayır (asla) |
nu | nûh, anha, nüke (K, S) | şimdi |
parut | par (K, S, Z) | geçen yıl |
paşcat | paşva, paşi (S, K) | sonra |
pasu | pez, pes (K, S, Z) | küçük baş hayvanlar |
pauto | pawıte (Z) | koruma, korunan |
pacata | pote, (Z) | pişmiş |
paca | poc (Z) | pişir |
puthra | put (Z) | oğul |
peretu | pırd, purd (S, Z) | köprü |
pathana | pan, pıhon (K, Z) | enli |
padha | pê, pay (S, Z-ayakta) | ayak |
prdaku | pılıng (Z, S, K) | leopar |
perena | pırr (Z, S) | dolu |
perena | fırrin, perra (yış) (S, K, Z) | uçmak |
peresa | persa (Z) | sordu |
pursidan | pırsyar (K) | soru |
parşti | pışt, paşt (K, S, Z) | sırt |
paitidita | ditın (K) | görmek |
pantan | patika | patika (Kürtçe'de artık kullanılmayan bu kelime Türkçe'leştirilmiştir) |
pasca | (yê)paş (K, S) | arka (daki) |
pathana | pan, pıhon (K, S, Z) | yayvan, geniş |
parena | par, pel (D, Z) | yaprak |
paourva | par (S, Z, K) | geçen (yıl için) |
paesa | pis (aj) (K) | cüzzam |
panca | pênc, ponc (K, S, Z) | beş |
paiti | peyati (K, Z) piyadeyi (S) | gitmek, yürümek, yayan yürümek |
paresu | perr (Z) | kenar |
par | pırrık, pırrike (Z, S) | doldur |
pascat | pıştda, paşi (K) paştır (S) | sonra |
pouru | pırr (S, K, Z) | çok, dolu |
puşk | pısik, pısing (K, Z) pışile (S) | kedi |
paşna | paşna, pajna (Z, S) | topuk |
pathra | pawıtış (Z) parastın (S) | koruma |
raocah | roj, ruwec (K, S, Z) | gün |
rotah | rwe, ro (Z, K) robar (S) | ırmak |
raoghna | ron, rûn (S, Z, K) | yağ |
rasta | raşt, rast (Z, K, S) | doğru |
raecayat | rıcya, rıcıya (Z, K) rıja (S) |
dökülmek |
ravohu | rızgari (K, S) | kurtuluş |
roaxşna | ronahi, rweşn (K, Z) roşın (S) |
aydınlık |
safaeho | sım (K, S, Z) | at, eşek vs tırnağı |
√sac | musa (yış) (Z) | öğrenmek |
sata | sed (K) | yüz |
sareta | sard, sar (Z, K) | soğuk |
svasru (Sans) | vısturu (Z) xasru (Bazı K) |
kaynana |
saredha | ser, sal (Z, K, S) | yıl |
stare | astare, stêrık (Z, K) estêre (S) |
yıldız |
spış | aspıc, spi, espê (Z, K, S) | bit |
spaeta | sıpi, spye (S, K, Z) | beyaz |
suxra | sor, sûr (K, Z;S) | kırmızı |
stuna | estun (Z, S) | sütun |
sthura | ûstûr, astwar, astur (ZD, S) | kalın |
suka | sûjın, suzın (K, S) | çuvaldız |
spaeta | sıpi, sıpye (K, Z) | beyaz |
socayahi | sotın, sutandın, şewıtandın (S, D, K) | yakmak |
sraoni | şêr, şiyer (K, S, Z) | aslan |
span | spe (Z) | köpek (erkek) |
sayak | si, sêberz (K, S) | gölge |
(spa)tauruna | tura, tutık (K, S) | kara |
sarah | sere, ser, sar (K, S, Z) | baş |
soire | (Eyı) zwir (kên) (Z) | yalan söylüyorlar |
suşi | pışi, si (Z, S) | ciğer (ak) |
suirya | siyepare (Z) | kahvaltı |
skendem | şıkyaye, şıkandi (Z, K) | kırık |
skendo | şıkyayış, şıkandın, şıkaw (Z, K, S) | kırılma |
scindayeiti | şıkandın, şıknayış (K, S, Z) | kırmak |
stana | şun (K) | yer |
spereza | silperz (Z) | dalak |
srva | estırı (Z) | boynuz |
şavaite | şiyayış (Z) | gidiş hayvan sürüsü |
şaiti | aşti, weşi, şayiti (S, Z, K) | barış |
şau | şad, şox (S, K) | eğlence (li) |
tarşna | tayşonê (Z) | susuzluk |
tathra, temah | tari, tarik (K, Z, S) | karanlık |
teresaiti | tersa, tırsiya (Z, K), (ew) tırsa (S) | korktu |
tanu | ten (K, S) | vücut yüzeyi |
tapayeiti | hetaw, tav (S, K) | güneş (ısısı) |
tersaiti | tersayış, tırs (Z, K, S) | korkmak |
tava | (jı) te, twıra (K, Z), (le) towe (S) | senden |
taşa | twêrzin, tewr (Z, S), tafsciyu (D), taşt (Z) | balta yontarak şekillendirmek |
thatairi | ter (D) | kelime |
taoxman | twexım, toxm (Z, K, S) | tohum |
tigri | tir (K, Z, S..) | ok |
tançışta | teng (tırin) (S, K, Z) | en dar |
thri | hirı (Z) | üç |
tûm, tvem | tı, tû, to (Z, K, S) | sen |
thwam, thwa | twı, te, hito (Z, K, S) | senin |
thwars | vıraz (Z) | yap |
tafnu | tehn (Z) | ısı |
uştra | huştır, haştır (K) | deve |
uşta (√vas'tan gelir) | waştış (Z) | dilemek, arzu etm. |
uşi | hiş | akıl |
visaiti | bist, vist (K, Z) | yirmi |
vaidhi | vay (Z) | ark |
varâzahe | baraz (K) | domuz |
varefşya | ware (Z, K) | barınılan yer, yayla |
varezinti | vıraznayış, vıraştış (Z) | iş (faaliyet) yapmak |
vata | vay (Z ve bazı diğer lehçeler) | rüzgar |
vasemi | (ez) wazen | iste (rim) |
vasta | waştış (Z) | istemek |
vıcınoit | cıvin (K) | toplantı |
vicithahya | vicnayış (Z) | özenli seçim seçme |
√vead, √vid | vin (ayış) (Z) | bulmak |
veredhka | velg (Z) | böbrek |
vareşa | vışa (S) | orman |
vareka | valg, velg (S, Z) | yaprak (Ağaç) |
varez | warz (Z) | (eylemsel olarak) kalk |
vaeti | valyer (Z) | söğüt (ağacı) |
vaena | vın | burun |
(a) vasemi | wazeno (Z) | istemek |
vira | vir, bir (Z, K) bir kırın (K) |
anlama unutma |
√var- | ware (kerdış) (Z) baweri (K) |
inanmak |
vaocat | vaca, vatış (Z) | söyle (mek) |
vadhu | vêyw (Z) | gelin |
vafra | vafr, berf, vor (K, S, Z) | kar |
varetata | verard (Z) | etrafı çevreleyen |
vara | varon, baran (Z, K) | yağmur |
vadhuvaka (İran) | veywek (Z) | gelin (cik) |
vaêiti | val (Z) | söğüt |
vaenaiti | vinayış (Z) | görmek |
vaen | vin (Z) | gör |
varedha | vıllık, vaş (Z) | çiçek, bitki, ot |
vareşa | vaş (Z) | bitki, ot |
vaxş | waxş (D, Z) | ses |
vidhu, vidhava | vıyey (Z) | dul |
vitareta | viyertış, buhurtın (Z, K) | geçmek |
vehrka | verg, varg (Z, K) | kurt |
vinden, | vinon (Z) | görmek, bulmak |
vindaiti | ||
vîse | | razı olmak |
| usa (ye) | öyle (dir) |
vohu | bah, baş (K) | iyi |
vohuni | xwin, xen (K) | kan |
vouru | hera (Z) | geniş |
xvan | xvandın (K) | okumak, çağırmak |
xşvaşti | şêşt, şest (Z, K) | altmış |
xvahar | xweng (K) | kız kardeş |
xvaeda | xwêdan (K) | terlemek |
xara | her, ker (Z, K) | eşek |
xara-gaoşa | argueş (Z) | tavşan |
xşapan | şev, şon (K, Z) | gece |
xşmaka | şıma (Z) | siz |
xvaraiti | xvardın, xvarın, Werdış (S, K, Z, D) | yemek |
xvasura | xezur, xesur, xaur (K, D) | kayın peder |
xşvaş | şeş (K, S, Z, D) | altı |
xşira | şir (K, S) | süt |
√xvap | xev (bun) (K) | uyumak |
xşafnya | şiv, şomy (K, Z) | akşam yemeği |
xvaxyai | xwebxwe, xwe bı xwe (Z, K) | herkesin kendi özüne, kendi kendine |
yuvan | jıvani, conê (K, Z) | gençlik |
yaska | juk (D) | hastalık |
yav (a) | jew, ceh (Z, K) | arpa |
yama | cam, com (K, Z) | cam |
yvan | cuvan, cıvan, con | genç, gençlik |
yuxta | juxt (D), barıx (Z) | bir araya getirmek gurup |
yuşma-kem | şımaw (Z) | senin |
yakare | jark (D) | karaciğer |
yazatanam | yezdan (K) | tanrı |
√zan | √zan- (K), zon (Z) | bil (me) |
zanu | zonı (Z) | diz |
zangem | lıng (K, Z) | ayak |
zi | jı (K) | için |
zımo | zımıston (Z), zıvıstan (K) | kış |
zairi-gauna | zêrrin (K) | altın renkli |
zeredhaya | zerre (Z) | kalp |
zereda | zerreda (Z) | kalpte |
zaranim | zêr (K) | altın |
zaranyehe | zerrıni | altından |
zarem | zari (K, Z) | kızgınlık |
zayata | ziyayış, zayin (Z, K) | doğuş, doğuruş (?) |
zatha | zayış (Z) | doğum |
zavare | zırrape, canmardi (K, Z, S) | kudret (li) |
zanna | çene (Z, K) | çene |
zasta | dest (K, S, Z, D) | el |
zemo | zıme (Z) | yer, soğuk yer |
zrayah | derya | deniz |
sonuç
Geniş bir araştırmanın bu aşamasının da sonuna gelmiş bulunuyoruz. Bir tarafta bin yılların gerisinde kalmış bir ata dil bulunuyor, öte yanda ise Araplar'ın ve Türkler'in düzenli saldırıları ile kirlenmiş olan yaşayan Kürtçe.. Takdir edersiniz ki, elinizdeki çalışmanın karekteri icabı, bu iki dili tüm gramatik unsurları ile mukayese etme olanağı yoktur. Ama sunduğum kısa sözlük ve yarım gramatik bile bu iki dilin tarihin herhangi bir noktasında kesiştiğini bütün çıplaklığı ile göstermektedir. Çok daha zayıf kanıtlar kullanılarak bazı şeylerin biribirlerinin devamı olduğunun gösterildiği, bilimle ilişkisi olan herkesin bildiği bir gerçektir. Çünkü o işi yapan araştırmacının elinde yeteri kadar malzeme yoktur. Oysa bizim kanıtlarımız tümüyle bilimsel, inandırıcı ve yansızdır. Ben konuyu -tabir caizse- eşelerken tüm alternatifleri vermeye çalıştım. Bu alternatiflere sahip çıkan araştırmacıların kimisi Zarathuştra'yı Himalayalar'a, kimisi Sibirya'ya, kimisi Arap Çöllerine, kimisi Baktriya'ya ve hatta kimisi Grek ülkesine yerleştiriyordu. Tüm bu alternatiflerin dayandıkları temelleri verdim ve bunlardan bazılarının bizi neden gerçeğe yaklaştırmadığını kanıtlarıyla gösterdim.
Okuyanlar bilirler; çalışmamın birinci aşaması olan Zarathustra adlı kitabımda O'nu ve dinini, günümüzün İran Coğrafyası'na yerleştirebildim. Bu coğrafyada ise karşıma çok güçlü bir alternatif çıktı; Persler.. İran'da hegemonya kurmuş olan Pers kültürü ile baş edebilmek için çok yönlü bir uğraş vermem gerekiyordu. Ama delillerim çoktu. Bunların en önemlilerini eski Persler'in kendileri veriyorlardı. Ayrıca Grek gezginlerinin de bu konuda paha biçilmez eserler verdikleri ortadaydı. Tüm bu delilleri kullanarak Avesta'yı bu kez İran'ın içinde Medya'ya lokalize ettim. Şimdi iş, Avesta'nın yazıldığı rahipsel Med dili ile Kürtçe arasında bir paralellik kurmaya kalmıştı. Bunu da yukarıda verdiğim kısa gramatik ve ona bağlı olarak sunduğum sözlük ile hal etmeye çalıştım. Gördüğünüz gibi en aşağısından 400 Avestik ve yaşayan Kürtçe kelime tamamen aynı kökten geliyor. Daha ilerideki aşamalarda çalışma tümüyle bittiğinde bu benzer veya aynı kökten gelen sözcüklerin çok daha fazla olduğunu gösterebileceğimi umuyorum. Bildiklerimiz şimdi artık bizi gözümüz kapalı da olsa sonuca götürecek değerdedirler. Coğrafyası aynı, gelenekleri geniş ölçüde aynen yaşayan, dili eski karekterinden çok şeyler muhafaza edebilmiş olan Avesta dönemi Medler'i ile Modern çağın Kürtleri biribirinin devamı değil de nedirler?
Ancak verdiğim kısa sözlükte bazı konulardaki kelimelerin tümüyle kaybolduğunu göreceksiniz. Dini konular, devlet yönetimi ve eğitimle ilgili terimler, işleyen müthiş assimilasyon kampanyası ile yok edilmiştir. Şimdi artık yazata yerine melaike, Ahura Mazda yerine Allah, Gaethyo yerine Xulk kırın vs. gibi kelimelerle yetiniyoruz. Bu terimleri önce mollalarımız Arapça olarak kullanmışken, daha sonraları bilhassa Kuzey Kürdistan'daki okumuşlarımızın etkisiyle bu kez Türkçeleşme devreye girmiştir. Bir dil, yani başlıbaşına bir dünya olan Kürt Dili herkesin gözleri önünde katledilmiştir, katledilmektedir. Bu katliamı durdurmaya çalışmak biz Kürtlere düşer. Durdurmaya çalışmak terimini özellikle kullandım. Çünkü, bu katliamı kesin bir şekilde durdurmanın tek yolu bağımsız devlet kurmaktır. Biz bugünkü saldırı düzeninde ise ısrarla Kürtçe konuşmak, arı bir dil kullanmaya çalışarak Kürtçe yazmak ve Kürtçe okumak suretiyle assimilasyonu yavaşlatma yönünde çok şeyler yapabiliriz. Ama bunun için inançla sarılacağımız ve net bir şekilde bilmemiz gereken bu kültür mirasımızın üstündeki külleri silkelemeliyiz. Böylece hangi değerlerin mirasçısı olduğumuzu bilecek, kendi kendimize olan inancımız artacaktır.